Wielka Czwórka

Był rok 1927, w którym Agata Christie opublikowała kryminał pod tytułem „Wielka czwórka”.
O czym jest ta książka? Opisuje działanie czterech osób, które zamierzają podporządkować sobie cały świat. Czy im się to uda oraz jaka będzie w tym rola głównego bohatera Agaty Christie – znanego detektywa Herkulesa Poirota – możecie się dowiedzieć czytając ten utwór.
Zajmując się sprawami poprawy komfortu funkcjonowania WWO uświadomiłem sobie, że podobnie jak w opisanej wyżej powieści jest w nas także Wielka Czwórka. Może ona wpływać na losy – w odróżnieniu tych z powieści. Nie będą to losy całego świata, a będą to wybory, decyzje, przemyślenia – czyli sposób funkcjonowania każdego z nas.

Zastanawiacie się pewnie kim jest Wielka Czwórka u każdego z nas? Do Wielkiej Czwórki zaliczam poniższe struktury naszego mózgu:

1. ciało migdałowate,
2. podwzgórze,
3. hipokamp,
4. kora mózgowa, korę przedczołową.

Ale o co chodzi z tymi strukturami, czemu one – może zadajecie sobie takie pytania. Już odpowiadam: pokrótce opiszę funkcjonowanie wyżej wymienionych obszarów mózgu i … przekonacie się sami.

Numer jeden – ciało migdałowate. Nazwa związana jest z kształtem tej struktury, który przypomina migdał. Jest ona ukryta w głębi mózgu – żeby do niej dotrzeć musimy przebić się przez jego zewnętrzne obszary. U każdego z nas są dwa ciała migdałowate – po jednym w każdej z półkul mózgowych. Badania naukowe wskazują, że każde z ciał migdałowatych zawiera około 12 milionów neuronów. Dla porównania – cały nasz mózg składa się z około 86 miliardów neuronów. Czemu ta struktura jest tak ważna? Ciało migdałowate reaguje na różnorodne sytuacje najważniejsze dla przetrwania rodzaju ludzkiego. Odpowiedzialne jest za właściwe rozpoznanie stanu zagrożenia. Ma za zadanie uruchomienie działań, które doprowadzą do poradzenia sobie z zagrożeniem. Opisywana struktura uruchamia reakcje: walki lub ucieczki. Czasem wprowadza nas w stan zatrzymania, zamrożenia nazywany też stuporem. Bardzo ważne jest to, że ciało migdałowate ma łączność bezpośrednio ze zmysłami – na przykład ze wzrokiem, słuchem. Dzięki temu jeżeli coś zobaczymy czy usłyszymy – to natychmiast reagujemy. Reagujemy – co ważne – i to zanim jeszcze zdamy sobie sprawę co to takiego jest! W tym miejscu należałoby przypomnieć o: pająkach, wężach, ciemności, zamknięciu. Te i inne czynniki są atawizmami, na które reagujemy jako rodzaj ludzki. No dobrze, ale co z impulsem? W tych rozważaniach gdzieś nam się podział…
Już wracamy do niego.

Za reakcję na impuls odpowiada numer dwa – podwzgórze. To bardzo ważna struktura odpowiedzialna za zmiany stanu fizjologicznego organizmu. Zmiana ta dokonywana jest poprzez wydzielanie hormonów. Podwzgórze steruje i kontroluje wydzielaniem hormonów pobudzających organizm do ekstremalnej – w porównaniu z codziennym funkcjonowaniem reakcji. Jakie zadanie spełniają hormony? Mają szybko uruchamiać reakcje organizmu, mobilizować do działania (tj. : walki bądź ucieczki). Co wtedy się w nas dzieje? Odczuwasz przypływ energii, czujesz, że zaczyna bić ci bardzo szybko serce, szybciej oddychasz, spięte mięśnie gotowe są do działania, a wyostrzone zmysły powodują, że postrzegasz wyjątkowo wyraźnie. Uwidacznia się pobudzające działanie hormonów! Gdy na przykład zgubisz się w amazońskiej dżungli, a zapada zmrok to dostrzegasz każdy najmniejszy ruch, wyłapujesz każdy najcichszy szmer w twym otoczeniu. Zwiększasz dzięki temu szanse na przeżycie. Do twego krwiobiegu dostaje się więcej glukozy, otrzymujesz zastrzyk energii. Hormony powodują rozszerzenie źrenic – abyś łatwiej mógł zorientować się co dzieje się w otoczeniu. Uruchomione podwzgórze inicjuje bardzo złożoną, wielopoziomową i nieomal natychmiastową reakcję. Od tego jak szybko będzie działać może zależeć tak wiele!

Numer trzy – hipokamp – odpowiedzialny m.in. za pamięć. Ta nieduża struktura kresomózgowia wygląda jak konik morski. Jest też nazywana rogiem Ammona.
Spełnia bardzo ważne zadanie – pozwala przenosić treści z pamięci krótkoterminowej do długoterminowej.
Odpowiedzialna jest także za uczenie się i orientację przestrzenną. Struktura może ulec uszkodzeniu np. w wyniku silnego stresu (takiego jak PTSD). Na uszkodzenie mają także wpływ: depresja, padaczka, choroba Alzhimera, schizofrenia.
Hipokamp pomaga w tworzeniu wyobrażeń przyszłości, przetwarzaniu skojarzeń oraz obsłudze pamięci epizodycznej.
Pobudzony przez silne emocje funkcjonuje znacznie gorzej – stąd często spotykany efekt gorszego przypominania w stresie egzaminacyjnym…

W sytuacji stresu nie ma przestrzeni na działanie numeru cztery – czyli struktur kory mózgu. Twoje życie staje się priorytetem! Do obwodowych naczyń krwionośnych zostanie dostarczona ogromna ilość natlenionej i pełnej glukozy krwi tak, aby dostarczyć do mięśni odpowiednią porcję energii. Tylko dzięki opisywanemu powyżej mechanizmowi gatunek ludzki przetrwał nie jedno spotkanie z drapieżną zwierzyną albo konfrontacje z siłami natury. I w tym miejscu ważna uwaga: na dzień dzisiejszy rzadko spotykamy się z wyżej wymienionymi zagrożeniami. Co wcale nie oznacza, że numer jeden, dwa i trzy nie znajdują się często w stanie nadmiernego pobudzenia! Co wywołuje tę reakcję: codzienny stres, szybkie tempo życia, potrzeba elastyczności, nadmierna wielozadaniowość, traumatyczne doświadczenia życiowe, etc. Brak reakcji na te i podobne powoduje generalizację lęków, strachu.

To może teraz będzie już nieco spokojniej, bo czeka na opis kora mózgowa. Ma ona w najgrubszych miejscach około 4,5 mm grubości. Jest zewnętrzną warstwą mózgu. Skąd nazwa kora? Początkowo badacze mózgu – neuroanatomowie uważali, że jest to osłona dla pozostałych struktur. Dzisiaj wiemy o tym, że kora to przestrzeń, która odgrywa bardzo ważną rolę w złożonych czynnościach poznawczych. Kora mózgowa jest odpowiedzialna także za odbiór bodźców z wnętrza i z powierzchni ciała (kora: wzrokowa, słuchowa, czuciowa, ruchowa, etc).
A oto i perła w koronie – czyli kora przedczołowa. To ona jest odpowiedzialna za takie procesy jak: podejmowanie decyzji, planowanie, rozwiązywanie problemów, hierarchia zadań, zapamiętywanie, przypominanie, analizę i syntezę oraz wiele innych.
Badacze wyróżniają w jej ramach dwie struktury:

  • Kora okołooczodołowa odpowiedzialna za zachowania społeczne oraz procesy podejmowania decyzji,
  • Kora grzbietowo-boczna dzięki niej mamy umiejętności planowania, wyznaczania celów, określania swych marzeń czy zapamiętywania oraz przemyśleń.

Kora przedczołowa jest strukturą, która u ludzi rozwija się najdłużej bo aż do 25 roku życia… Jest ona odpowiedzialna także za hamowanie intensywnych, gwałtownych stanów emocjonalnych takich jak strach, lęk, występowanie fobii czy zespołu stresu pourazowego PTSD. Struktura kory przedczołowej neutralizuje i wpływa hamująco na stany emocjonalne, których źródłem są przedstawione wcześniej struktury: ciało migdałowate oraz podwzgórze – czyli numer jeden i dwa z naszej Wielkiej Czwórki.

Czemu zaprosiłem dziś Wielką Czwórkę na spotkanie? Ma ona wpływ na komfort funkcjonowania. W zależności jak działają wymienione wyżej struktury – tak reagujemy. Skutków tego wpływu doświadczamy każdego dnia. To jaki program uruchamiamy w nas determinuje reakcje, przeżywanie uczuć, to jak postrzegamy siebie, innych, świat, naszą przyszłość.

Zmiana wzorca daje szansę na poprawę koncentracji, optymalnych wyborów i decyzji, lepszych relacji, większej energii do działania, wyższego komfortu, a także… efektywniejszego i bardziej regenerującego snu.

Myślę że wszystko co przed chwilą wymieniłem jest ważne do tego, żeby można było na koniec dnia powiedzieć: to był dla mnie dobry dzień, jestem zadowolony z tego jak upłynął.

U WWO opisywana tu Wielka Czwórka może być kluczem do zmian.
Jak wiedząc tyle o Wielkiej Czwórce pomóc sobie – o tym w kolejnym wpisie.